Tomas Gajsen i Tobias Studer sažetak
Tomas Gajsen i Tobijas Studer stavljaju se, u svom prilogu teorijskim osnovama kulturalne prakse, izvan podjeljenih tumačenja svijeta, kroz koja se pospješuju individualni i socijalni procesi stigmatiziranja i razgraničavanja. U javnim diskusijama u kontekstu migracije, u centru pažnje stoje višestruke pojave egzotiziranja i skandaliziranja kulturnih razlika. Suprotno tomu, u naučnim debatama radi se prije svega o pojašnjavanju značenja kulture u kontekstu individualne socijalizacije, zajedničkih dodirnih tačaka i društvenog razvoja. Pri tome se fokusira na sučeljavanje s migrantkinjama i migrantima, kao s pripadnicima druge kulture. Procesi pojašnjavanja protiču pritom višestruko duž specifičnih linija kulturalnih diferencija, kao što to otprilike dolazi do izražaja u međusobnom suprotstavljanju tradicionalnih i modernih orijentacija. Takve oprečnosti omogućavaju različite forme pripisivanja kulturalnih oznaka, kroz koje se prakse razgraničavanja i diskriminiranja legimitiraju. Pri tome se kulturalna obilježja esencijaliziraju, markiraju kao stabilna i nepromjenjiva, kulturi se oduzima svojstvo procesa, i u kulturi ukorjenjene podvojenosti postaju nedvosmislene. Djelatnost koja se bavi istraživanjem migracija smatra se konfrontiranom s problemom, da kroz strukturu predmeta svojih istraživanja i s tim povezanim procesima razvrstavanja, ostvari istovremeno i potvrdu svog stava o postojećim kategorijalnim sistemima značenja, kroz predstavljanje i konstruisanje kulture kao sistematske cjeline po sebi. Tomu je moguće suprotstaviti pojam kulture koji će se o bazirati na sistematski povezanom promišljanju, kao prvo kulture, moći i vladavine i sukladno tome uzeti u obzir i odnosi kulturne dominacije (Hauk 2006: str. 18). Kao drugo ambivalentni pojam kulture omogućava analizu biografskih procesa učenja, dakle uključuje konkretne, individualne procese učenja, kao i participiranje u društvenim procesima učenja i razvoja institucija. Time se implicira jedan uopšteni pojam migracije, koji bi bio i prostorno-teritorijalno i vremensko-biografski određen. Dok se kroz razmjenu i komunikaciju o apstraktnim konceptima kulture odnosi moći i vladavine reproduciraju, uspjeh u komunikaciji i obrazovanju u migracijskim procesima moguć je samo onda, ako kulturološki opisi do kojih se došlo kroz konkretne i biografske procese učenja, budu tematizirani i diskutovani u svim njihovim proturječnostima. Kao treće, potrebno je jedno materijalističko razumijevanje kulture, koje uzima u obzir konkretne uslove življenja i analizira pozadinu razlika koje se stavljaju u prvi plan, kao i pitanje, kakvo značenje i za koga kultura ima (usp. Haug 2011). Istraživanja na području migracija mogu se poslužiti praktičnim rezultatima istraživanja s područja Cultural Studies (usp. Willis, 1979, 1991) i etnopsihoanalitičke teorije (usp. Erdheim, 1982; Nadig, 1986) koji kulturalno etiketiranje stranog sistematski povezuju s kulturom vlastitog. Stavljajući se ispred aktuelnih debata o značaju kulture u kontekstu migracije, treba istaći da je pravo na mješanje i transkulturalne procese učenja jednako važno kao i „pravo pojedinca na na njegovo povlačenje u krute zajednice identiteta“ (Mergner 1998. str. 38)
Tomas Gajsen (Thomas Geisen) je naučni saradnik na odsjeku Visoke škole za socijalni rad na Visokoj stručnoj školi Sjeverozapadna Švicarska. Težište njegovih istraživanja su migracije, rad i nasilje.